< Op. 59 Intermezzo, Consolation & Enjouement
Spheren
Muziek van
Paul Merkus
Op. 59 Intermezzo, Consolation & Enjouement

Het opus 59 is een drieluik voor piano solo is ontstaan naar aanleiding van het overlijden van mijn schoonmoeder.

op.59 nr.1 Intermezzo

Tijdens de afscheidsviering in de kerk heeft het eerste deel, het "Intermezzo" geklonken, tussen twee persoonlijke lezingen in. Het stuk ademt de meditatieve sfeer die past bij een afscheid waar treurnis niet overheerst en symboliseert hoe ik een en ander ervaren heb.

Na een voorspel van liggende akkoorden op de eerste regel bloeit de melodie langzaam op. Na de tweede regel fungeren de volgende vier maten als een soort tussenspel en vormen ze een aanloop naar een iets langer opbloeien van de zo karakteristieke melodie. Maar niet voor lang, er komt een einde aan, de melodie komt tot rust in verschillende fasen, de slotcadens wordt zes maal herhaald, maar wel steeds in iets andere variatie. Eerst achteloos, dan iets krachtiger, dan gewoontjes, dan vredig en voldaan, dan treurig en tenslotte berustend.
Het is voor mij essentieel dat de laatste drie noten een opgaande lijn vormen, dit weerspiegelt mijn geloof in het goede, uiteindelijk is het goed zo.

op.59 nr.2 Consolation

Verderop in de dienst was er opnieuw ruimte voor een piano-intermezzo, maar dat heb ik ingevuld door een improvisatie: ik heb mijn hart aan het woord gelaten, hoewel ik had van tevoren een 'kiem' had bedacht van een achttal maten. En het werkte in de zin dat de situatie me inspiratie gaf en er iets muzikaals gebeurde.
Op de avond na de uitvaart kwam ik toch weer achter m'n vleugel terecht en speelde ik diezelfde 'kiem' weer, maar nu kwam er een heel ander vervolg. De inspiratie was nog niet op (door mijn gemoedstoestand) en toen ik ben ik ook muziek gaan noteren. Dat heeft geresulteerd in het tweede deel van dit opus, het stuk getiteld "Consolation", een stuk waardoor ik mezelf troost kon bieden.
Het stuk begint met de troostrijke 'kiem' in Dm. De eerste drie maten zeggen "Ik heb er wel vrede mee", maar de vierde maat zegt "... maar het doet wel pijn". In de herhaling moduleert deze kiem wat door naar een variatie erop in Am die overgaat in een intieme ("intimo") mijmering die doorgroeit ("svilupparsi") in majestueuze ("maestoso") en extreem krachtige (fff) uitroepen. Ook al lijkt er even rust te komen, er volgen nog een paar pijnscheuten voordat de rust komt waar vanuit de kiem opnieuw kan opbloeien, ditmaal bij de herhaling in een lagere ligging en met een alternatief slot.

op.59 nr.3 Enjouement

Een paar dagen later bleek de inspiratie nog steeds niet op en volgde er nog een derde deel in dit drieluik, een extra deel met alweer wat meer leven, wat meer omspelingen en lichtvoetigheid. Dat is ook de reden voor de titel "Enjouement", wat zoveel betekent als speelsigheid. In de context van de ander twee delen van dit drieluik staat dit voor "het leven gaat weer door, en dat is mooi".
Het speelse openingsthema wordt aanvankelijk lichtvoetig begeleid (door een hoge linkerhand) maar krijgt in de herhaling wat meer gewicht. Daarna leiden ladderfiguren ons naar een zo karakteristiek maestoso tussenspel in rust, wat echter in haar vierde regel alweer in beweging komt om door te groeien naar frivole variaties op het hoofdthema d.m.v. trillers en omspelingen die in een crescendo tot stilstand komen. Het crescendo wat volgt is een knipoog terug naar het eerste deel, waarna omspelende ladderfiguren de overhand krijgen. Voor de tweede maal volgt er een rustiger tussenstuk, er wordt een pas op de plaats gemaakt, maar de langzaam dalende baslijn nodigt gaandeweg uit tot de reprise van het openingsthema. De versieringen en de speelsigheid nemen toe naarmate het stuk stilletjes uitdooft.

Alledrie de delen uit dit opus ademen de karakteristieke sfeer ("spheer"), immers heb ik getracht dicht bij mezelf te blijven en te schrijven wat in me opkwam, al improviserend. In die zin zijn het ook haast impromptus, waargaven van hoe ik aan de piano omging met de situatie.
Juist op dergelijke momenten voelt het als een voorrecht en een rijkdom om het medium muziek te kennen als iets om gevoelens een plaats mee te geven.


op.59 nr.1 Intermezzo
op.59 nr.2 Consolation
op.59 nr.3 Enjouement