Spheren
Muziek van
Paul Merkus
Op. 92 Avant dormir

Het opus 92 met de titel “Avant dormir” is ontstaan naar aanleiding van een opdracht om wat “minimal music” te schrijven. Ik ben niet vertrouwd met het fenomeen “minimal music”, maar het doet me vooral denken aan “Tubular Bells” van Mike Oldfield uit 1973. Een andere invalshoek voor “minimal music” is wat mij betreft muziek voor meditatie en dan vooral de overtreffende trap daarvan: muziek om bij in te slapen. Zelf luister ik in die context wel eens naar “Before Sleep”, zeer langzame en rustgevende muziek bestaande uit door strijkers “ademend” gespeelde opeenvolgende akkoorden “die nergens naartoe gaan” en zo eindeloos lang door lijken te gaan. Dit verschijnsel fascineerde me dermate dat ik de akkoordopeenvolging heb geanalyseerd en constateerde dat het akkoord op de eerste trap veel vermeden en uitgesteld wordt.

Van analyse komt bij mij de drang tot synthese, en de eerste stap (op.92 no.0) hierin was het uitschrijven van een vergelijkbare akkoordopeenvolging (genoteerd voor piano). De eenvoudige pianopartij is niet bedoeld als zelfstandig pianostuk, maar als het ontwerp van een langzaam evoluerend harmonische progressie. Bijzonder hieraan is dat het binnen de toonsoort C-groot blijft en er dus geen kruis of mol aan te pas komt (net als bij het "Pièce Blanche", opus 64).

Vanuit deze basis heb ik vervolgens een versie voor strijkers gemaakt (op.92 no.1). Ik heb daarbij naast het langzame tempo ook het “ademend” effect toegepast middels crescendo en decrescendo per twee maten.

Een volgende stap was het maken van een versie voor koor (op92. no.2) met dezelfde langzame akkoordopeenvolging en ademend effect, maar het is de vraag of deze inslaapmuziek ook "minimal music" is.

Om daar dichter bij te komen heb ik een versie gemaakt voor (ambient) piano (op.92 no.3) met gebroken akkoorden in de piano, een beetje in de stijl van de voornoemde “Tubular Bells”. Langzaam kabbelen de nootjes in herhalende patronen die soms net even anders zijn en die slechts heel langzaam “ergens naartoe gaan”. Naast het gebruik van de ambient piano (uit de StaffPad AmbienceOne library) heb ik ook AmbientClusters uit die library gebruikt.

Bij een andere versie (op.92 no.4) is de piano vervangen door een tweetal vibrafoons (uit de CinePerc library) wat ook een heel bijzonder en passend klankbeeld oplevert.

Om deze vier meditatieve stukken integraal te kunnen beluisteren heb ik ook een audio compilatie gemaakt van alle vier deze stukken achter elkaar (bijna een kwartier) … om heerlijk bij in te slapen …


Akkoordopeenvolging op.92 nr.0

Voor strijkers op.92 nr.1
Voor koor op.92 nr.2
Voor ambient piano op.92 nr.3
Voor twee vibrafoons op.92 nr.4

"Avant dormir" integraal op.92