Spheren
Muziek van
Paul Merkus
Op. 22 Stormen

Het lied "Als stormen zijn geluwd" is geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van mijn zus Marloes en haar Peter (aan wie het dan ook beiden is opgedragen). Deze bruiloft vond plaats op 2 mei 1999 op het Griekse eiland Samos.

De tekst van het lied is genomen uit de bundel "Geheimtaal" van onze heeroom Karel Douven (ISBN 90-74496-04-00). Karel heeft mijn andere zus Anniek getrouwd (jaren eerder) en heeft ook Marloes d'r dochter Roos gedoopt. Helaas was hij een paar jaar voor de bruiloft op Samos al overleden. Middels dit lied heb ik gepoogd zijn woorden toch aanwezig te laten zijn. De tekst "Als stormen zijn geluwd" vond ik zelf toepasselijk voor deze gelegenheid omdat er heel wat stormen gewoed hebben voordat Marloes en Peter besloten samen oud te worden.

Na een rustig voorspel zet de zang chromatisch in op een "kloppende" begeleiding die stilvalt op het woord "geluwd". Het eerste couplet gaat melodieus verder en het enige rimpeltje is te horen op het woord "rimpelloos". Na wat opbouw in het tussenspel zet het volgende couplet een halve toon hoger in, net zoals bij de overgang van het tweede naar het derde couplet. Na dit derde couplet zet de opbouw in het tussenspel echter door en mondt het uit in het thema van de slotstrofe: "Dan is er nieuw begin". Dit is orkestraal gedacht, eerst het volle orkest met dit thema, daarna alleen de houtblazers, waarna de strijkers zich er weer bijvoegen in een doorlopend crescendo wat de krachtige aanhef van de zanger oproept: "Dan is er nieuw begin". Deze wordt echter milder vanaf het woord "liefde" in de zinsnede "Dan spreekt liefde". De liefde doet de sfeer omslaan naar een warme tevredenheid: "Dan is alles goed". Dit is ook qua harmonische progressie een bijzonder moment: we zitten daar in Cm (in maat 62) en de lijn gaat omhoog met c-d (“dan spreekt”) en dan had het goed naar een es kunnen gaan (op Cm) of naar een e (op C-groot), maar in plaats daarvan gaat het naar een e op A-groot en direct daarna naar C#m, en dat is een heel andere wereld (de kwintencirkel wordt zomaar dwars overgestoken). Dit om uit te beelden dat de liefde het omslagpunt is na die stormen en de toegang geeft tot een andere wereld. Na deze omslag steekt de storm nog één keer kort op, om dit keer definitief neergeslagen te worden door het nieuwe begin waarin liefde spreekt. Het slot doet overigens qua stijl denken aan het slot van opus 8, wat ik 17 jaar eerder geschreven heb.

De enige uitvoering van dit lied was op die bewuste bruiloft op Samos, op 2 mei 1999. Daar is deze video opname getuige van. Omdat de ceremonie zich afspeelde in een Grieks-orthodoxe kapel mocht er alleen gezongen worden en waren instrumenten verboden. Het werd dus noodgedwongen een a capella vertolking in de zuiverste betekenis. De muziekterm a capella betekent immers "op de manier van de kapel", hetgeen "zonder instrumenten" betekent omdat instrumenten lang verboden waren in een kapel.

Ruim 20 jaar later heb ik het lied opnieuw ingezongen en gemonteerd met een StaffPad synthetische rendering van de begeleidingspartij (met CinePiano) waardoor de in 1999 geschreven pianobegeleiding toch samen met de zang tot klinken kwam. Deze audio "weergave" geeft een beeld van de muzikale intentie en sfeer van de eerste originele versie van dit lied voor zang en piano. Het was jammer dat ik destijds bij de gelegenheid zelf niet kon overbrengen wat ik allemaal aan muziek bedacht had: dat rustige voorspel, het ietwat polyfone tussenspel, het volle “dan is er …” thema, de opkomende storm en de tedere liefde (waarna de storm nog een laatste maal even opvlamt).

In 2021 heb ik ook (met behulp van StaffPad) de orkestratie uitgewerkt en een daardoor een versie voor zang en orkest kunnen maken, waardoor de orkestrale gedachten van 22 jaar eerder eindelijk volledig tot leven zijn kunnen komen. Als overtreffende trap heeft dit mijzelf in positieve zin verrast: wat een extra zeggingskracht gaat ervan uit als een heel orkest aan het woord komt! Het is haast een ander werk geworden. Nooit gedacht dat er ook een orkest zou zijn wat mijn muziek zou spelen, maar nu is er (dankzij StaffPad) dit virtuele orkest die het gewoon doet. En wat een warmte met die strijkers, wat een kracht met dat koper, wat een afwisseling met de houtblazers, wat een tederheid met de harp, wat een passend slot met z’n allen!


Helaas is het "samen oud worden" hen niet gegund, want Marloes is eind september 2023 overleden (als gevolg van een hersentumor). In de laatste weken van haar leven is het lied "Stormen" nog meer voor haar gaan betekenen en heeft ze het veelvuldig beluisterd. Daarom ook heeft het lied (op haar verzoek) op haar uitvaart geklonken, toen de tekst opnieuw heel toepasselijk was.


op.22 nr.1 Stormen Zang & piano
op.22 nr.2 Stormen Zang & orkest


"Stormen" gezongen door Paul Merkus tijdens de bruiloft op Samos


"Stormen" gezongen door Paul Merkus met StaffPad orkest