Spheren
Muziek van
Paul Merkus
Op. 35 Preludietto et Fughetta

De fuga is een belangrijke muziekvorm die door J.S. Bach tot grote perfectie is uitgewerkt. Vele, zeer vele andere componisten hebben ook in deze veeleisende vorm geschreven, en ik wilde daarbij niet achterblijven.

Bij wijze van oefening heb ik (op vakantie) me ook eens gezet aan het schrijven van een (zeer) kleine fuga, in de muziekliteratuur bekend als een "fughetta".

Karakteristiek voor de polyphone (meerstemmige) fuga is dat (net als bij een canon) de stemmen één voor één inzetten en er in het begin dus maar een enkele stem klinkt. Een van de verschillen tussen een fuga en een canon is dat bij een fuga de stemmen niet op dezelfde toonhoogte inzetten (zoals wel bij een canon), maar steeds een kwint hoger. Nou ja, steeds, dat dacht ik dus, en ik heb in deze fughetta de derde stem ook weer een kwint hoger dan de tweede in laten zetten. Later bleek (bij naslag) dat de derde stem toch weer op dezelfde toonhoogte inzet als de eerste. Verder dacht ik dat het tweede thema (het contrasubject) al direct door de eerste stem ten gehore gebracht wordt, tegelijk met de inzet van het thema door de tweede stem. Dit blijkt in het algemeen niet het geval te zijn.
Vandaar dat dit eerste resultaat een soort kruising tussen een fuga en een canon is geworden. Iedere stem is en blijft hetzelfde (ook na het thema) en alle stemmen zetten in op de bovenkwint van de vorige. Het geheel moduleert dan ook steeds.

In de muziekliteratuur wordt zo'n fuga vaak voorafgegaan door een voorspel (een prelude) zodat men (in het Italiaans) spreekt van "Preludio et Fuga". Ook hier een voorspel, en dit ook in het klein. Vandaar de naam "Preludietto".
De acht maten voorspel staan in de parallele mineur toonsoort van het eerste fughetta thema en scheppen in een langzaam tempo de juiste sfeer, gezet in de vorm van een soort koraal.

Deze vierstemmige stukjes kunnen uitgevoerd worden door een strijkkwartet of wellicht door vier zangers (hoewel dat qua bereik wel tot grote uitdagingen zou leiden). Hoewel ik geen strijkkwartet tot mijn beschikking heb, heb ik dankzij StaffPad toch een realistische weergave kunnen maken (m.b.v. Berlin strings).

Door de realisatie van de StaffPad weergave werd het duidelijk dat het betrekkelijk korte stuk prematuur eindigt. Daarom heb ik er nog een derde deel aan toegevoegd, een passende (ook kleine) coda (een extra "staartje"). Deze extensie op het originele opus 35 begint met een citaat van het eerder geschreven intermezzo in de “Collage Musicale” op.43, gevolgd door een verlengde reprise van de "Preludietto". Hierdoor is het Op.35 No.2 ontstaan met de verlengde (Italiaanse) titel "Preludietto et Fughetta et Codetta".

Na de extensie met het codaatje is een completer stuk ontstaan wat uit drie korte deeltjes bestaat en wat zich ook leent voor een andere bezetting dan strijkkwartet. Met het oog op publicatie door FluteTunes heb ik ook een versie gemaakt voor vier fluitkwartet (vier dwarsfluiten, waarvan minstens één met een B-voet). Om publicatie makkelijker te maken heb ik ook gekozen voor een kortere (Franse) naam, namelijk "Trilogette", een kleine trilogie (op.35 no.3).

Begin 2021 heeft de Amerikaanse WEB-site flutetunes.com deze Trilogette als "Tune of the Day"gepubliceerd. Zie https://www.flutetunes.com/tunes.php?id=4434.


Op.35 No.1 "Preludietto et Fughetta" voor strijkorkest

Op.35 No.2 "Preludietto et Fughetta et Codetta" voor strijkorkest
voor strijkkwartet

Op.35 No.3 "Trilogette" voor fluitkwartet

flutetunes partij & partituur:
flutetunes audio tracks:
flutetunes play-along acc.:


StaffPad weergave van "Preludietto et Fughetta" op.35 no.1