Opus 25 is een liederencyclus bestaande uit twee liederen op
tekst van Claudia Lorentz, een Duitse ex-collega uit Hamburg.
De tekst van het eerste lied "Wetterbericht" heeft zij
gebaseerd op een tekst waarvan de bron niet meer te achterhalen is. Deze tekst
bestaat uit een viertal coupletten over het weer, waarvan de coupletten
twee t/m vier van haar hand zijn. In het lied kennen alle vier de strofen
dezelfde zangmelodie, maar de pianobegeleiding is echter steeds verschillend,
afhankelijk van het weer.
In het eerste couplet is het mistig en benemen flarden nevel het zicht.
De begeleiding is dan ook terughoudend en vaag.
In het tweede couplet sneeuwt het en dwarrelen de vlokjes lieflijk naar beneden.
De begeleiding is lichtvoetig en speels, zacht en subtiel.
In het derde couplet regent het pijpestelen, de regen komt met bakken uit de hemel
vallen, zoals in de begeleiding te horen is. Opeenvolgende akkoorden weerspiegelen
het onophoudelijke karakter van de klaterende regen.
In het vierde couplet tenslotte schijnt de zon. De pianobegeleiding is vol en
briljant met lichte zestiende noten in de leggiero karakter. Nu wijkt de zangmelodie
dan toch af in een letterlijk hoogtepunt van het lied: ".. alles hüllend in heiteren
Glanz: hellen, erhellen die Seele". De ziel wordt verlicht door de heldere glans
van de zon.
Het tweede lied uit deze cyclus is ook gebaseerd op een tekst van Claudia Lorentz.
Ditmaal is de tekst volledig van haar eigen hand en ook autobiografisch.
Het gedicht "Phasen der Gefühle" beschrijft op indringende
wijze hoe de uiteenlopende gevoelens van een mens elkaar in de tijd kunnen afwisselen,
maar ook hoe de mens zijn eigen geluk in de weg kan staan.
Het lied begint met een opgewekt voorspel in barok-stijl, waarin het "Af-en-toe"
thema klinkt. De zang zet daarna in met "Af en toe, minuten zo zwaar als een steen",
een steen die zwaar op de maag ligt. Maar na een kort tussenspel worden seconden van
oplichtende geluksmomenten beschreven, vol liefde en geborgenheid.
Maar dan, dagen troebel als een moeras, waarop de eentonigheid toeslaat. "Het gevoel
van absolute zinloosheid van het leven". De pianobegeleiding pakt het daarna toch
levendig op en trekt het geheel uit het moeras.
Maar ook: uren licht als een vlinder! De triolenbeweging in de piano illustreert de
speelse lichtvoetigheid van de vlinder, waarna de kracht middels een fortissimo wordt
uitgebeeld en heel mild het opgaan (omhooggaan) in creativiteit. Die creativiteit
leidt tot een cadens voor de piano: heel weelderig moduleert de pianopartij langere
tijd door om over te gaan in de slot-strofe van dit lied. Daarin bereikt weerderigheid
zijn hoogtepunt: "secondenlang genietend, tot het ineenstort", waarna na dat dramatische
moment de oorzaak van deze ineenstorting duidelijk wordt: "stukgeslagen door de eigen
onrustige geest". Dit fragment eindigt laag in Bes-mineur, de toonsoort die al in de
Barok muziek symbool stond voor de triestheid en de dood. Hoewel de tekstschrijfster
hier ophoudt heeft de componist er nog een epiloog aan toegevoegd, wat begint met het
"Af-en-toe" thema (immers, 't kan verkeren) en wat uitmondt in een karakteristiek
maestoso-slot.
Voor wat betreft deze benadering van het slot van dit tweede muziekstuk zijn we in
goed gezelschap. Ook Johannes Brahms heeft in zijn "Schicksalslied" (op.54) voor koor
en orkest met ditzelfde dilemma gezeten:
Op de plaats waar het gedicht van tekstdichter Hölderlin eindigt heeft Brahms daar
geen vrede mee. Na een positief eerste couplet is het tweede en laatste couplet uitgesproken
somber en stelt dat het leven één eindeloze jammerklacht is. Brahms kan dit negatieve slot
niet accepteren en componeert verder daar waar de dichter ophoudt.
Dit is precies dezelfde situatie als in het lied "Phasen der Gefühle" waar de tekstschrijfster
(autobiografisch) eindigt met een sombere kijk op het leven ("het geluk stukgeslagen door de
eigen onrustige geest"), maar de componist komt terug op het "Af-en-toe" thema (vol kansen).
Deze twee liederen zijn nog nooit publiekelijk uitgevoerd en er zijn derhalve ook geen
geluidsopnames van een integrale uitvoering. Maar dankzij StaffPad en Melodyne is het toch
mogelijk geworden om een indruk te geven: hierbij twee audio opnames/weergaves (="opgaves")
van mijn (deels getransponeerde) zang, begeleid door een CinePiano in StaffPad.
|