Spheren
Muziek van
Paul Merkus
Op. 70 Horizon en Panorama

op.70 nr.1 Horizon

Het eerste deel van dit stuk voor piano solo is getiteld "Horizon", hoewel ik eerder de titel "Soixante-dix" heb overwogen, verwijzend naar het kroon-opus-nummer 70. Daarvoor had ik echter ook een naam als "chanson sans parole" overwogen vanwege de retorische elementen. De naam "Horizon" is achteraf gekozen om goed te passen bij het tweede stuk "Panorama".
Deze compositie is wederom in de bekende stijl, hoewel de passages met gebroken akkoorden als begeleiding in de linkerhand ook afgewisseld worden met staccato akkoorden (iets wat we ook al zagen in Balance).
Qua structuur kent het stuk een symmetrische opbouw (32 - 16 - 8 - 16 - 32), eerst 32 maten openingsthema en doorwerkingen, dan een contrasterend deel van 16 maten met ritmische staccatos, dan een hart van 8 lyrische maten, vervolgens weer 16 maten ritmisch contrast en tot slot weer een blok van 32 maten wat lyrische begint en een reprise van het openingsthema omvat.

op.70 nr.2 Panorama

Enige tijd later diende het volgende stuk voor piano solo zich aan wat ik ook bij dit opus-nummer gevoegd heb omdat het als het tweede deel gezien kan worden van een groter geheel. Dit "Panorama" (vergezicht) is een aaneenschakeling van thema's die bij me opkwamen en die ik zonder me al te veel om structuur te bekommeren heb opgeschreven. Zoals genoemd kan het gezien worden als een vervolg op het voorgaande, hoewel het maar een iets langzamer stuk betreft.

De hele eerste pagina van dit werk is gebaseerd op een improvisatie waar ik vijf jaar eerder eens een geluidsopname van had gemaakt. Ten opzichte van andere opgenomen improvisaties sprong dit er zodanig uit ik de moeite genomen heb hier een muzikaal dictee van te maken. Het stuk (en dus ook deze eerste pagina) begint met een korte cadens die qua tonaliteit de brug vormt vanuit het vorige "deel" (indien deze "delen" samen uitgevoerd worden). Daarna ontvouwt zich een thema met een licht syncopische melodielijn met karakteristieke nootherhalingen in de linkerhand (die we ook al eerder gezien hebben bij de Impromptu #2 op.40 no.2). Op de tweede pagina begint er een ander thema van een eenvoudige, statige melodie met tertsen sprongen boven een modulerende begeleiding, gevolgd door een meer koraal achtige frase die naar een hoogtepunt leidt van ladderfiguren in een achtstenbeweging. Er volgt een wat verstilder intermezzo met twee zinnen vol klopmotieven die herhaald worden met een vollere en beweeglijkere begeleiding die vervolgens uitmondt in een hoogtepunt met eerst een diepere en daarna melodieuzere baslijn, afgesloten door een vragende cadens. Het antwoord volgt (op de volgende pagina) door een contrasterend fragment in majeur waarbij in de tweede zin spanning wordt opgebouwd door een stijgend diminuendo wat na een kort cesuur gevolgd wordt door een afsluiting die vraagt om een bevestiging in een afsluitende herhaling.
Vervolgens is dit opus aangekomen bij een verstild moment zoals we in een aantal eerdere Spheren stukken ook hebben gezien (zoals o.a. in voornoemde Impromptu #2 op.40 no.2 en de Reflection op.46): een passage vol grote septiem akkoorden brengt een meditatieve sfeer. In dit geval zwelt het pinao echter in korte tijd alweer aan naar indringende en geaccentueerde forte akkoorden, gevolgd door een modulerende cadens die de weg wijst naar wat er komen gaat.
En wat er dan (op de laatste pagina) volgt is een lieflijke melodie die mij doen denken aan de "witte sneeuwgewaden" uit mijn eerste lied op.8 "Dat jij daar ontstond" (ruim 30 jaar eerder geschreven). Ditmaal is de begeleiding echter doorspekt met septiemloze none-akkoorden en volgt er een passage met vol zelfvertrouwen in de karakteristieke stijl, waarna de terugkeer van de koraal-achtige passage volgt die het slot inluidt van het weerzien van de ladderfiguren in achtstenbeweging, maar nu nog sterker, nog frequenter begeleid en voorzien van een stevig slot.

Een eventueel derde "deel" had "Perspective" of "Vision" kunnen gaan heten, in lijn met "Horizon" en "Panorama" (of wellicht "arc-en-ciel", regenboog).

op.70 nr.1 Horizon
op.70 nr.2 Panorama